5. KALVARI TLANG CHANCHIN KHB 171 (3), Exo 19:
1.
Hminlok^wn Polytechnic quarters
ah BCM V>nglai, Lunglei in Salvation Camping vawi 3-na Senior Camp a buatsaih
a, a t^wp d^wn ni, dt 13.9.1984 zing chaw eikham inkh^wm Speaker Evan. Upa C.
Lalthlamuana’n hun hmangin a hla thlan KHB no 259 (297 ani ta) “I
sual zawng zawng a tl>ngfai zo ta,” tih hla thu hmanga Lalpa min zawn
chhuahna leh ka Nunna tuibua luangfim leh ta ka hriat ve a\anga kum 8 leh thla
1 hnu ah kan Speaker kal ta Evan Upa C. Lalthlamuana hmingin BCM V>nglai ah
tho, Oct '92 t^wp lama amah hriatreng n^n Lalthlamuana Evangelistic Assn Conference
an nei a. At^wp z^n chuan Gospel Herald Team Speaker C. Lalhuliana (Upa ni ta) thusawi,
Lal Isua zui - Tuar naah tih a sawi zawh a, a t^wpah KHB 171 na (tunah 209 na
ani ta) kan sak lai chuan ch^ng 3-na, “Aw
ka thlarau chu tl^ng ah chuan chh<n z^n in va l>ng fo la, I Lalpa kraws l>ra
awm chu nungin I va hmu ang, Kalvari tl^ng chanchin a lo hrilh ang che,”
tih lai chuan min han luhchilh ta a. T<n thleng hian a t^wp tawh lova, a t^wp
hi midang chu ka pha lo, keima t^wk ah chuan ka phal lo ni mai lovin a t^wp ang
tih ka hlauva, ka ui ta z^wk mah ani- KALVARI TLANG CHANCHIN hi. Hei hi Kraws Thuchah Lalpan min p>k \anna
ani a, he hla a\ang hian ka dawng ve ta ani. A hma zawng kh^n mi sawi ka
ngaithla thiam. Mahse ka sawi ve thei lo tawp ani tih ka in hre chhuak hnuhnawh
chauh a ni e.
2.
Chu min hrilh t<r Kalvari tl^ng chanchin chu enge ni ta tih chu a
tl^ngpui chauh tak tak hriat hmasak a ngai ta le. Heti hian ka rilru ah a awm
ngh^l: Israel fate Aigupta a\anga hruai chhuah an nih kh^n Sinai tl^ng bul \hut
an thleng a. Chu tl^ngah chuan Pathian in an zawm t<r D^n 10 leh a tesep tam
tak a lo pe a. Chu D^nte chu an zawm kim chuan Amah n>n an awm ho leh thei
ang a, “Ro thlan bik, Puithiam chi, khawv>l ah an ni ang,” tiin Exo 19: 1-6
ah a sawi ani. An ph<r a, an tum bawk. Chutah Pathianin Mosia hn>na D^n p>k
a tum lai chuan hre ve t<rin an han in buatsaih ta a. Ni 3 ni at^n an inti
fai nasa hle mai. Pathian hmu t<r an nih miau avangin hmeichhe bulah pawh
kal awih ani lo! Ngaihtuah teh ang: T<n a\anga ni 3 ni ah mai hian Pathianin
Amah hmu t<rin kan awmna a\anga hla vak lo, ke a 30 mins v>l a thlen
theih ah min hmu duh tih hre ta ila, Amah ngei chu a hmai hmaah a hring hr^nin hmu
mai t<r angin inngai ta ila, eng ang fakauvin nge kan in tih thianghlim ang
a, kan in chei ang? Tuiv^wt a inbual hreh >m >m \hin kan awm em? Inbual
av^nga naupang \ap \hin te tak ngial pawh an \ap lovang tih ka ring. Thawmhnaw,
pheikhawk, etc fai, m^m, nalh, tle thei ang ber a thianghlim, rimtui thei ang
ber kha kan in buatsaih d^n t<r ani ngei ang. Chumi piah lamah duh d^n te a
nei em, thilp>k lampangte mamawh a nei em, enge a lawm z^wng ni ang, tunge
kalpui chi ang a, enge keimahni a\ang hian paih bo ngai ang tih leh thil dang
tam tak ngaihtuah a, in buatsaih chu kan tih t<r ah kan ngai ngei ang. Chutiang
tho chuan he hunah hian Israel hote hi an in buatsaih ngei ang.
3. Mahse eng ang pawhin in bualin, inti fai se, an vun zawng zawng pawh pilh
khawpin inn^wt se (i'n ti hial teh ang); Pathian t^n chuan a tenawm ting mai
thei ani. A chhan chu mihring te hi chhe lailet d>r, puanchhe hnangkhai, pem,
p^n, vuak duk chur, damlai reng reng awmlo, tihdam loh kan ni a. Luchhip a\anga
ke hnuai lam thleng a, engtia sil pawh Pathian hmuh ah chuan fai zo lo kha a ni
hrim hrim mai ani a. Kan in persan d^n kawng khat chauh: Pathian hian a
thilsiam te hi a en a, \ha a ti \hin. Keini erawh hi chuan \ha a tih ang hi kan
tih pui ve lem lova, kan thilsiam leh eng emaw te hi \ha kan tih te anni ve
daih mai ani. =ha tih z^wng te a in an lohva, mawi tih z^wng, duh leh duh loh
thil te a in an tlat loh chuan ch>n tl^n theih ani lova, pakhatin a ch>npui
chu a hlauh tlata, a dangin tenawm leh chhe lailet d>r a tih tlat bawk si
chuan a inpersan lo thei lo kan ti ani. Chuv^ngin eng ang paw'n lo intifai ve
mahse Pathian t^n chuan a pawm theih chuang lutuk ka ring ta hauh lo. Chuti
chung chuan, a thutiam hlen a duh si a, a awmna v^n a\angin Sinai tl^ngah chuan
Pathian chu lo chhuk a tum ta a, escort pawh an \ha, ch<ng te chu: Tawtawr^wt
a lo ri a, lir a nghing a, tl^ng chu a k^ng ta ni^wm ani a, rawhtuina meipui
hlauhawm a\anga lo alh chho ni^wm tak, meikhu r^pthl^k alo khu a, chutih k^rah
khawpui a lo ri a, \>k te an lo tla chuai chuai mai a, mihring t^n han hlauh
loh ngawt ngaihna a awm ta thl^wt lo. Tl^ng pum mai a han nghing dur dur ringawt
mai chu, hnaih ngam chi ani lo. Mihring te, Pathian hmuh chak >m >m \hin
tu, inti thianghlim tum nasa apiang mai te kha Amah hlau nasa tu ah hlei hlei an
\ang ta. A ri a ring telh telh a, a hlauhawm tawlh tawlh ta mai si a. A t^wpah
chuan Pathian in Amah hmuh ch^k >m >m ten hmuh an tumna lam a an thi \euh
t<r chu ngai ngam lovin Mosia hn>nah khap t<rin a hrilh ta ringawt mai
ani. An thi ngei ngei mai dawn si a. Chuv^ngin mite chuan tl^ng bul\hut pawh an
thleng ngam ta lo anih chu.
4. An theiht^wp a an intifai ve chung pawhin
Pathian Thianghlim hmaah chuan engmah alo nih loh zia an han hriat chuan an mit
l^wnga Pathian han hmuh chu thil theih ani lo tih an hre chiang ta a; chuv^ngin
Mosia hn>nah, “Nangman D^n Thu chu han la la, Pathian hn>n a\anga i dawn
te chu min hrilh leh mai z^wk la, kan lo ngaithla mai ang e. Ani Pathian chuan
kan hn>nah chuan sawi suh se, chutilozawng kan thi mai d^wn si a,” an ti ta a-
Exo 20: 18-19. Sinai tl^ng chu tl^ng thianghlim Pathian meuh a rawn chhuk thl^kna
tl^k ani tih an hre ta a, an l^wn ve chu phalsak pawh nita teh reng se an thianghlim
lohna chuan a hnaih tir thei reng reng lo ani tih an hria. Tichuan anni tel lovin
Mosia chuan Thu 10 P>k -Dan 10 chu a han la ta a. H>ng D^n te hi an zawm
kim leh chuan tiam tawh angin Lal Puithiam, rochan an nih leh theihna t<r
D^n chu ani e.
5.
Sinai tl^ng thianghlim a\anga D^n Thianghlim, Lungph>k Thianghlim a
ziak sa han l^k chu thianghlim ve lo
mihringte chuan an lo zo ta hauh lo mai a. A lung chawp a paihkeh a ngaih phah
ta. Thianghlim hlir belh kh^wm chu mihringin a zolo tih Pathian in a hria. Chuv^ngin
Mosia hn>nah Lung chher mai t<rin a ti a. A chher ta a. Chutah chuan a
ngai, D^n bawk chu a ziak leh ta a. Chu erawh chu an dah \ha ta ani ti tawh mai
ang. Pathian Thianghlim na hmaah chuan kan bawlhhlawh te hi alo langs^r nasa
mai si a; A rawngbawl a, chibai b<k t<ra koh chhuah mahnise an tlin ta si
lo. R<lpuitar v^nga kumkhua a inhmu thei tawh lo t<r an nihzia tih chian
t^k hnu hian Pa rilru hi ava na d^wn >m! Chuv^ngin Pathian programme chu an
felfai na ve te chuan a tlin ve t^k loh si chuan a fail ta rih, mahse Setana kutah
Pathian hian a thilsiam leh a nunna zawmpui te hi a eng amah hi min hl^n a phal
ve lo. Chumi tihlan n^n chuan A Fapa kaltlanga Amah chu chibai an b<k leh
theih d^n t<r, KALVARI TLANG ah ve thung, Khawngaihna D^n chu a puang chhuak
leh ta ani. Chu khawngaihna d^n hmanga
chhandamna hna thawh erawhchu a namai lo ta >m >m mai a, retheih na leh
tuarna chitin a kim ani. Mahse chu chu a huam vek a, chumi kaltlang chuan chu
hna chu a thawk ta ani. Chu chu ani, t<na kan sawi m>k KALVARI TLANG
CHANCHIN CHU!
“Ka nun rimchhia hi ka va ning tak >m,
Mahni chu in pawm hr^m hr^m \hin mah
ila,
Thianghlimna Pathian chuan a thei ve
silo,
Min ti thianghlim tu Lal Thisen, i
tel lo chuan.
Chuv^ngin He Sinai tl^ng thianghlimah
hian engmah a tih theih si loh chuan a tih theihna hmun zawn a ngai ta. Thianghlimah
a theih si loh chuan BAWLHHLAWH ah chuan a thei ngei t<r ani! Chutiang hmun bawlhhlawh
remch^ng chu helai ah hi chuan hmun a awm d^wn tawh si lova, hmun dang a zawng
turin Kan^n ramah a hruai l<t kual ta daih anih chu.
6. KRAWS
CHI HRANG HRANG TE: Kalvari Tl^ng chanchin kan sawi rual a bet tlat leh
Kalvari ti Kalvari tu, tl^ng dang zawng zawng aia kan ngaih hlut t<r tl^ng
chhia leh \ihbaiawm \hin chu tl^ng mawi ber leh ngaihnatawm ber a nih daih
theihna chu, chu tl^ng chhia n>n a in hmeh >m >m mai misual tangrang
te an thahna hmanrua KRAWS thu hi a
sawi loh theih loh! Chu chu kawng 2/1 lek chauhvin chhui ang. Misual hrem n^n a
an hman \hin hi hetih hun lai b^k hi a ni lo ^wm e. A hmasa in chung zinga 4
International Study Bible Encyclopedia
in a sawite chu han tilang lawk ila: mi thiam ten an sawi danin chi hrang hrang
a awm a, a piand^n te pawh a in ang lo ani ^wm e. He Kraws, t<na sawi ka tum
chu Lal Isua an khenbehna Kraws kha ani. Chuta kan luh hma chuan Kraws piand^n
dang leh hming hran an lo vuah hote pawh hi hriatna ti zau ah han tilang deuh
ta zuai ila: ch<ng zinga an sawi l^r te chu: (a). CRUX IMMISSA – Hei hi kan hriat l^r >m >m chi KRAWS, Isua an khenbehna chi ngei kha ni in an ngai. (b).
GREEK CROS — Hei hi plus chhinchhiah na + ang mai hian a b^nte hi lawr bik
an awm lo, an inchen vek. (c). CRUX
DECUSSATTA/ ST ANDREW’s CROS - Hawrawp X ang hi ani awm e. Andria kha
hetiangah hian an khengbet an ti. (d).
CRUX COMMIS-SA / ST. ANTHONY’s CROS— Hei hi chu hawrawppui T ang hi ani. (e). The Anchor Cross- Isua chu kan rinna bulpui ber leh in nghahna ani
tih entir na ani. (f). Double Cross- A ban chhipah thing dang
an dah a, an chanchin an ziak an ti. (g).
St Peter’s cross- A letlingin an
siam a, Petera khenbeh n^n an hmang. (h).
Papal cross- A ban ah thing dang 3 in sei hleih an dah a, Western Kristian te
hrem n^n an hman ani. (i). The Pilgrim’s cross or J'cross- 1 – 12
century lai a Jerusalem/ Palestine tlawhtu te symbol ani. (j). The Coptic ( Egypt
Kristian te) cross- Isua tuarna lan
tir tumna, Isua lem 4 thir a siam leh hling lukhum lem an dah thin. (k). Pallavi cross- Indian siam ani. Thing 2 inchen, in kawkalh, a hm^wr
3 ah symbol dang an dah leh. Kotayam villaya Palli Kohhran Biak Inah a awm. (l). Malankara cross- Hei hi serial no 2 ang khi ani. Juda te Lal tih
entir n^n a chung lamah Thing dang an dah leh. (m). Ujain cross- India mite
siam bawk ani. Thing kawkalh hm^wr 2 leh a chhipah semi circle an dah. (n). Red cross - Grik originate ani. Thil v^rah a sen a ziak, neutral
symbol ani. Medical in symbol ah an hmang a, war casualties \anpui n^n an hman
ani. (o). Byzantine cross- Thing kawkalh t<rin a hnuai lamah 1, a chung
lamah 2 kawkalh dah lehin a chhip a lawr tur a awm tho ani.
CRUX
IMMISSA –Sawi t^k angin, hei hi kan hriat
lar >m >m chi KRAWS, Isua an khenbehna chi ngei kha niin a chhui miten an
ngai a, kan sawi t<r tak pawh ani e. Kan zui Lal Isua, hrehawm pawh nei lo,
ning lova an chawimawi chuan hring fate, Setana ^ng chh<ng a t^ng m>kte chatuan
thihna ata chu min tlan chhuah \<l a tih av^ngin a h>l theih hlek loh t<r
lei taksa thihna chuan a rawn tlan ta a. A hun laia thihna a zawng a thihna
hlauhawm leh nunr^wn thl^k ber mai chu a rawn thlang ta tlat mai. Hmaih \helh
neih a duh loh av^ngin he thihna ai a hrehawm pawh hi awm mahse a thlang thovang!
Ber^m huangah 99 awmsa awm mahse; sualin a tihhlum mai at^n chuan a b^ng pakhat
pawh a phal chuang lo anih kha. He khawv>l hian lal a nei a. Chu a lal chuan
khawv>l hi a thuhnuai a dahin a duh ang taka nghetin a phuar a, a v>ng a.
Engtia nasa pawhin v>ng se, hneh theih d^n t<r a hria a, sual sal a t^ngte
chhuah tir min duh tu chuan a rawn su tlang tho tho. Chu tl^n chhuahna t<r
chu tl^wmna hmangin a thihna t<r Kraws chu a rawn thlang a: Setana hneh tu t<r
Kraws, Kalvari tl^ng a phun chu. Khawv>l hi v>n chikim a v>n tlat
anih av^ngin a thihna KRAWS lo chu kawng
dang a awm lo tih a hre sa r^n ani. He programme kalpui t<r hian Bethlehem,
Aigupta, Nazareth, Judai, Galili, etc chu lunghahna nei miah lovin a hr<t
chhuak ani. Setana hi erawh chu mite t^na in s>ngral ve thei hauh lo nihna
neitu anih av^ngin, Lal Isua thlan Kalvari Tl^ng Kraws a thihna ah hi chuan lo
dod^l t<rin thahrui a nei ve thei hauh lo. Chu chiah chu V^n in a hriat v^ng
ani ang, he Kraws hi a rawn thlan tlat ni. Keini t^n CHANCHIN=HA, KALVARI tl^ng
a puanchhuah a lo ni si a!
7.
Ka ngaihtuah \hin- he Kalvari tl^ng
hian h>ng te hi a zo: Kraws, lei leh van Lal, Tirhkoh Paula, Zirtirte leh khawv>l
a zo.
(1). Lei
leh V^n Lalber Isua Krista. Ani
hi a khenbeh theih tak tak ang em? H>ng
Bi-ble ch^ng te hian Pathian chu v^nah pawh a leng lo an ti si a? I Lal 8: 27- v^n leh v^n te v^nah pawh
i leng lo nasa! II Chr 6: 18- v^n
zau takah pawh i leng lo a ni a, he ka in sakah hian i va leng lo nasa lehzual
^wm! II Chr 2: 6- v^n zau tak pawha
leng lo Pathian chu tuman in an saksak thei lovang.
Khenbeh anih hma a an ngaihd^n chu khi khi ani. Mahse khenbeh anih hnu
chuan Lal Isua, Pathian Fapa, Lei leh Van Lalber chu Kalvari Kraws ah a khenbeh
theih teh meuh mai tih Bible bu pum ah hian kan hmu a, hmun 2/3 lek ami ka han ti
lange: Thp 11:8- Sodom leh Aigupta
an ti a, chutah bawk chuan an Lalpa
chu khenbehin a awm kha. Gal 3:1- in hmuh ngeiah Isua
Krista chu khenbehin chiang taka lantir a nih tehlul n>n.
(2). Tirhkoh
Paula leh midangte: Rom 6 :6- kan mihring
hlui chu a hn>nah khenbehin a awm ve ta. Hei hi kan pianthar lohna nun
kha ani ti ta ila, ngaihd^n a inchen lo mai thei. Piangthar nih tawh hnu ah
pawh \henkhat sawi d^n chu chuti mai ai a ril deuh chu ani a tih theih tho ^wm
e. Ka pawm thove. Mihring hlui thih hria a, d^r vua te, Biak In kawt a puandum
a inkhuh tlat te pawh sawi t<r ka hre ve.
Gal 6: 14- Kei erawh chuan.... kei
pawh khawv>l t^n khenbehin ka awm
ani. Pianthar hnu ah Lal Isua zui theih lohna nun te chu paihthl^k a awmin, khawv>l
mawina leh ropuina zawng zawng te chu Paula t^n chuan hn^wmhn> mai ani ta
ani. Chuti tho chuan ringtu dangte t^n pawh rinna ah chuan khawv>l hi an t^n
khenbehin a lo awm ta ani.
(3). Khawv>l: Gal 6:14- Kei erawh .... khawv>l hi ka t^n khenbehin a awm. A
pianthar hnu ah Paulan khawv>l t^n chuan eng hlutna mah a nei tawh bik
chuang lova, an in 'dam takin' ta ani a tihna mai ani e. Perhp^wng hian thlasik
d^wnin a bawppui a\angin a in ei \an a, a ei z>l a, a taksa, a ^wm, a
ngh^wng, a t^wpah a l< a dawlh daih an ti, d^wt ni maw? Kalvari thihna hian
tih hmaih a nei lo, a huam vek tak meuh ani. Khawv>l tih hian mahni nawm
chenna lam hawi, sum leh pai etc, natna leh thihna thlengin ka huam tir vek
mai. Paulan, Khawv>l, amah leh Isua Krista te khenbeh an nih thu a sawi a.
Tin, a t> lamah pawh he kilhna
perek hian hrik zawng zawng a hrik te ber a kilh bet thei a. A awmzia chu eng hrik
pawh HIV/AIDS hrik tiamin a kilh bet thei a, a tidam thei tihna a ni! Lal Isua
zuina d^l theitu te zawng zawng chu he Kalvari Krawsah hian kilhbehin an awm a,
a d^l lo tu te erawhchu mahni t^n a nung tawh lovin, a thih ai a thi Isua
Krista t^n an zal>n zui tawh d^wn ani.
Amah chauh ni lovin lei leh van Lalber Isua Krista pawh a kilh bet thei
a. Chumi awmzia chu khawv>l sualna zawng zawng leh tuarna zawng zawng te chu
Kalvari tl^nga Lal Isua tuarna chuan a ngama, a hneha, a chhandam thei tihna
ani.
Ch<ng perekin a kilh beh theih zawng zawng te chu Kraws chuan a zo >m
>m mai a. Chu zawng zawng piah ah chuan kan sawi lai chanchin neitu Kraws chu
Kalvari tl^ngah hian phun theihin a awm a, an vai mai chuan a zo >m >m
mai ani. Amaherawhchu misual tangrang a ngaih, thi t<r a an chung thu r>l
fel tawhte chauh lo chu he tl^ngah hian khenbeh theih ani ve lo. Sinai tl^ng
kha a thianghlim >m v^ngin mi thianghlimte chauh lo chu an l^wn thei lo kha
ani a, a opposite chiah in he Kalvari tl^ng ah thung hi chuan misualte leh mi bawlhhlawhte
chauh lo chu tumah an l^wn thei ve lova, an thleng thei ve ta lo anih chu!
(c). Paula sawid^n a\anga l^kin sawi tawh
angin he Kalvari leh Kraws hian khawv>l pawh a zo ani! A hnuhnung berah
chuan Perhp^wng an sawi ang deuh kh^n khawv>l chh<nga awm chung siin, a awmna
khawv>l pawh chu a zo tho a nih chu! Chumi awmzia chu eng ang sualna nasa leh
tam pawh nise, he Hmangaihna Kraws hian ngaihdam theih loh leh che lova siam
theih loh a nei lo tihna a nih chu. A mak a sin, he Kalvari Tl^ng hi! Chu chu
Pathian hmangaihna th<kril ber kehdarhna hmun at^na Lalpa Pathian thlan ani
mauh mai.
Ka sawi fo mai a, ka sawi leh d^wn, sawi nawn
a nuam sia. Khawv>l kilh bet thei khawpin a perek hi a chak a, chu khawv>l
do zo khawp in kraws hi a chak a, chu kraws phun theihna khawp chuan he Kalvari
tl^ng hi a zauva, a innghahna a nghet \ha ani.
No comments:
Post a Comment