Saturday, 31 March 2012

5. KALVARI TLANG CHANCHIN


5.           KALVARI  TLANG  CHANCHIN               KHB 171 (3),  Exo 19:

1.    Hminlok^wn Polytechnic quarters ah BCM V>nglai, Lunglei in Salvation Camping vawi 3-na Senior Camp a buatsaih a, a t^wp d^wn ni, dt 13.9.1984 zing chaw eikham inkh^wm Speaker Evan. Upa C. Lalthlamuana’n hun hmangin a hla thlan KHB no 259 (297 ani ta) I sual zawng zawng a tl>ngfai zo ta,” tih hla thu hmanga Lalpa min zawn chhuahna leh ka Nunna tuibua luangfim leh ta ka hriat ve a\anga kum 8 leh thla 1 hnu ah kan Speaker kal ta Evan Upa C. Lalthlamuana hmingin BCM V>nglai ah tho, Oct '92 t^wp lama amah hriatreng n^n Lalthlamuana Evangelistic Assn Conference an nei a. At^wp z^n chuan Gospel Herald Team Speaker C. Lalhuliana (Upa ni ta) thusawi, Lal Isua zui - Tuar naah tih a sawi zawh a, a t^wpah KHB 171 na (tunah 209 na ani ta) kan sak lai chuan ch^ng 3-na,  “Aw ka thlarau chu tl^ng ah chuan chh<n z^n in va l>ng fo la, I Lalpa kraws l>ra awm chu nungin I va hmu ang, Kalvari tl^ng chanchin a lo hrilh ang che,” tih lai chuan min han luhchilh ta a. T<n thleng hian a t^wp tawh lova, a t^wp hi midang chu ka pha lo, keima t^wk ah chuan ka phal lo ni mai lovin a t^wp ang tih ka hlauva, ka ui ta z^wk mah ani- KALVARI TLANG CHANCHIN hi. Hei hi Kraws Thuchah Lalpan min p>k \anna ani a, he hla a\ang hian ka dawng ve ta ani. A hma zawng kh^n mi sawi ka ngaithla thiam. Mahse ka sawi ve thei lo tawp ani tih ka in hre chhuak hnuhnawh chauh a ni e.

2.   Chu min hrilh t<r Kalvari tl^ng chanchin chu enge ni ta tih chu a tl^ngpui chauh tak tak hriat hmasak a ngai ta le. Heti hian ka rilru ah a awm ngh^l: Israel fate Aigupta a\anga hruai chhuah an nih kh^n Sinai tl^ng bul \hut an thleng a. Chu tl^ngah chuan Pathian in an zawm t<r D^n 10 leh a tesep tam tak a lo pe a. Chu D^nte chu an zawm kim chuan Amah n>n an awm ho leh thei ang a, “Ro thlan bik, Puithiam chi, khawv>l ah an ni ang,” tiin Exo 19: 1-6 ah a sawi ani. An ph<r a, an tum bawk. Chutah Pathianin Mosia hn>na D^n p>k a tum lai chuan hre ve t<rin an han in buatsaih ta a. Ni 3 ni at^n an inti fai nasa hle mai. Pathian hmu t<r an nih miau avangin hmeichhe bulah pawh kal awih ani lo! Ngaihtuah teh ang: T<n a\anga ni 3 ni ah mai hian Pathianin Amah hmu t<rin kan awmna a\anga hla vak lo, ke a 30 mins v>l a thlen theih ah min hmu duh tih hre ta ila, Amah ngei chu a hmai hmaah a hring hr^nin hmu mai t<r angin inngai ta ila, eng ang fakauvin nge kan in tih thianghlim ang a, kan in chei ang? Tuiv^wt a inbual hreh >m >m \hin kan awm em? Inbual av^nga naupang \ap \hin te tak ngial pawh an \ap lovang tih ka ring. Thawmhnaw, pheikhawk, etc fai, m^m, nalh, tle thei ang ber a thianghlim, rimtui thei ang ber kha kan in buatsaih d^n t<r ani ngei ang. Chumi piah lamah duh d^n te a nei em, thilp>k lampangte mamawh a nei em, enge a lawm z^wng ni ang, tunge kalpui chi ang a, enge keimahni a\ang hian paih bo ngai ang tih leh thil dang tam tak ngaihtuah a, in buatsaih chu kan tih t<r ah kan ngai ngei ang. Chutiang tho chuan he hunah hian Israel hote hi an in buatsaih ngei ang.
3.  Mahse eng ang pawhin in bualin, inti fai se, an vun zawng zawng pawh pilh khawpin inn^wt se (i'n ti hial teh ang); Pathian t^n chuan a tenawm ting mai thei ani. A chhan chu mihring te hi chhe lailet d>r, puanchhe hnangkhai, pem, p^n, vuak duk chur, damlai reng reng awmlo, tihdam loh kan ni a. Luchhip a\anga ke hnuai lam thleng a, engtia sil pawh Pathian hmuh ah chuan fai zo lo kha a ni hrim hrim mai ani a. Kan in persan d^n kawng khat chauh: Pathian hian a thilsiam te hi a en a, \ha a ti \hin. Keini erawh hi chuan \ha a tih ang hi kan tih pui ve lem lova, kan thilsiam leh eng emaw te hi \ha kan tih te anni ve daih mai ani. =ha tih z^wng te a in an lohva, mawi tih z^wng, duh leh duh loh thil te a in an tlat loh chuan ch>n tl^n theih ani lova, pakhatin a ch>npui chu a hlauh tlata, a dangin tenawm leh chhe lailet d>r a tih tlat bawk si chuan a inpersan lo thei lo kan ti ani. Chuv^ngin eng ang paw'n lo intifai ve mahse Pathian t^n chuan a pawm theih chuang lutuk ka ring ta hauh lo. Chuti chung chuan, a thutiam hlen a duh si a, a awmna v^n a\angin Sinai tl^ngah chuan Pathian chu lo chhuk a tum ta a, escort pawh an \ha, ch<ng te chu: Tawtawr^wt a lo ri a, lir a nghing a, tl^ng chu a k^ng ta ni^wm ani a, rawhtuina meipui hlauhawm a\anga lo alh chho ni^wm tak, meikhu r^pthl^k alo khu a, chutih k^rah khawpui a lo ri a, \>k te an lo tla chuai chuai mai a, mihring t^n han hlauh loh ngawt ngaihna a awm ta thl^wt lo. Tl^ng pum mai a han nghing dur dur ringawt mai chu, hnaih ngam chi ani lo. Mihring te, Pathian hmuh chak >m >m \hin tu, inti thianghlim tum nasa apiang mai te kha Amah hlau nasa tu ah hlei hlei an \ang ta. A ri a ring telh telh a, a hlauhawm tawlh tawlh ta mai si a. A t^wpah chuan Pathian in Amah hmuh ch^k >m >m ten hmuh an tumna lam a an thi \euh t<r chu ngai ngam lovin Mosia hn>nah khap t<rin a hrilh ta ringawt mai ani. An thi ngei ngei mai dawn si a. Chuv^ngin mite chuan tl^ng bul\hut pawh an thleng ngam ta lo anih chu.

4.  An theiht^wp a an intifai ve chung pawhin Pathian Thianghlim hmaah chuan engmah alo nih loh zia an han hriat chuan an mit l^wnga Pathian han hmuh chu thil theih ani lo tih an hre chiang ta a; chuv^ngin Mosia hn>nah, “Nangman D^n Thu chu han la la, Pathian hn>n a\anga i dawn te chu min hrilh leh mai z^wk la, kan lo ngaithla mai ang e. Ani Pathian chuan kan hn>nah chuan sawi suh se, chutilozawng kan thi mai d^wn si a,” an ti ta a- Exo 20: 18-19. Sinai tl^ng chu tl^ng thianghlim Pathian meuh a rawn chhuk thl^kna tl^k ani tih an hre ta a, an l^wn ve chu phalsak pawh nita teh reng se an thianghlim lohna chuan a hnaih tir thei reng reng lo ani tih an hria. Tichuan anni tel lovin Mosia chuan Thu 10 P>k -Dan 10 chu a han la ta a. H>ng D^n te hi an zawm kim leh chuan tiam tawh angin Lal Puithiam, rochan an nih leh theihna t<r D^n chu ani e.

5.   Sinai tl^ng thianghlim a\anga D^n Thianghlim, Lungph>k Thianghlim a ziak sa han l^k chu  thianghlim ve lo mihringte chuan an lo zo ta hauh lo mai a. A lung chawp a paihkeh a ngaih phah ta. Thianghlim hlir belh kh^wm chu mihringin a zolo tih Pathian in a hria. Chuv^ngin Mosia hn>nah Lung chher mai t<rin a ti a. A chher ta a. Chutah chuan a ngai, D^n bawk chu a ziak leh ta a. Chu erawh chu an dah \ha ta ani ti tawh mai ang. Pathian Thianghlim na hmaah chuan kan bawlhhlawh te hi alo langs^r nasa mai si a; A rawngbawl a, chibai b<k t<ra koh chhuah mahnise an tlin ta si lo. R<lpuitar v^nga kumkhua a inhmu thei tawh lo t<r an nihzia tih chian t^k hnu hian Pa rilru hi ava na d^wn >m! Chuv^ngin Pathian programme chu an felfai na ve te chuan a tlin ve t^k loh si chuan a fail ta rih, mahse Setana kutah Pathian hian a thilsiam leh a nunna zawmpui te hi a eng amah hi min hl^n a phal ve lo. Chumi tihlan n^n chuan A Fapa kaltlanga Amah chu chibai an b<k leh theih d^n t<r, KALVARI TLANG ah ve thung, Khawngaihna D^n chu a puang chhuak leh ta  ani. Chu khawngaihna d^n hmanga chhandamna hna thawh erawhchu a namai lo ta >m >m mai a, retheih na leh tuarna chitin a kim ani. Mahse chu chu a huam vek a, chumi kaltlang chuan chu hna chu a thawk ta ani. Chu chu ani, t<na kan sawi m>k KALVARI TLANG CHANCHIN CHU!
“Ka nun rimchhia hi ka va ning tak >m,
Mahni chu in pawm hr^m hr^m \hin mah ila,
Thianghlimna Pathian chuan a thei ve silo,
Min ti thianghlim tu Lal Thisen, i tel lo chuan.  
Chuv^ngin He Sinai tl^ng thianghlimah hian engmah a tih theih si loh chuan a tih theihna hmun zawn a ngai ta. Thianghlimah a theih si loh chuan BAWLHHLAWH ah chuan a thei ngei t<r ani! Chutiang hmun bawlhhlawh remch^ng chu helai ah hi chuan hmun a awm d^wn tawh si lova, hmun dang a zawng turin Kan^n ramah a hruai l<t kual ta daih anih chu.
6. KRAWS CHI HRANG HRANG TE: Kalvari Tl^ng chanchin kan sawi rual a bet tlat leh Kalvari ti Kalvari tu, tl^ng dang zawng zawng aia kan ngaih hlut t<r tl^ng chhia leh \ihbaiawm \hin chu tl^ng mawi ber leh ngaihnatawm ber a nih daih theihna chu, chu tl^ng chhia n>n a in hmeh >m >m mai misual tangrang te an thahna hmanrua KRAWS thu hi a sawi loh theih loh! Chu chu kawng 2/1 lek chauhvin chhui ang. Misual hrem n^n a an hman \hin hi hetih hun lai b^k hi a ni lo ^wm e. A hmasa in chung zinga 4 International Study Bible Encyclopedia in a sawite chu han tilang lawk ila: mi thiam ten an sawi danin chi hrang hrang a awm a, a piand^n te pawh a in ang lo ani ^wm e. He Kraws, t<na sawi ka tum chu Lal Isua an khenbehna Kraws kha ani. Chuta kan luh hma chuan Kraws piand^n dang leh hming hran an lo vuah hote pawh hi hriatna ti zau ah han tilang deuh ta zuai ila: ch<ng zinga an sawi l^r te chu: (a). CRUX  IMMISSA Hei hi kan hriat l^r >m >m chi KRAWS, Isua an khenbehna chi ngei kha ni in an ngai.  (b). GREEK CROS — Hei hi plus chhinchhiah na + ang mai hian a b^nte hi lawr bik an awm lo, an inchen vek. (c). CRUX DECUSSATTA/ ST ANDREW’s CROS - Hawrawp X ang hi ani awm e. Andria kha hetiangah hian an khengbet an ti. (d). CRUX COMMIS-SA / ST. ANTHONY’s CROS— Hei hi chu hawrawppui T ang hi ani. (e). The Anchor Cross- Isua chu kan rinna bulpui ber leh in nghahna ani tih entir na ani. (f). Double Cross- A ban chhipah thing dang an dah a, an chanchin an ziak an ti. (g). St Peter’s cross- A letlingin an siam a, Petera khenbeh n^n an hmang. (h). Papal cross- A ban ah thing dang 3 in sei hleih an dah a, Western Kristian te hrem n^n an hman ani. (i). The Pilgrim’s cross or J'cross- 1 – 12 century lai a Jerusalem/ Palestine tlawhtu te symbol ani. (j). The Coptic ( Egypt Kristian te) cross- Isua tuarna lan tir tumna, Isua lem 4 thir a siam leh hling lukhum lem an dah thin. (k). Pallavi cross- Indian siam ani. Thing 2 inchen, in kawkalh, a hm^wr 3 ah symbol dang an dah leh. Kotayam villaya Palli Kohhran Biak Inah a awm. (l). Malankara cross- Hei hi serial no 2 ang khi ani. Juda te Lal tih entir n^n a chung lamah Thing dang an dah leh. (m). Ujain cross- India mite siam bawk ani. Thing kawkalh hm^wr 2 leh a chhipah semi circle an dah. (n). Red cross - Grik originate ani. Thil v^rah a sen a ziak, neutral symbol ani. Medical in symbol ah an hmang a, war casualties \anpui n^n an hman ani. (o). Byzantine cross- Thing kawkalh t<rin a hnuai lamah 1, a chung lamah 2 kawkalh dah lehin a chhip a lawr tur a awm tho ani.

CRUX IMMISSA –Sawi t^k angin, hei hi kan hriat lar >m >m chi KRAWS, Isua an khenbehna chi ngei kha niin a chhui miten an ngai a, kan sawi t<r tak pawh ani e. Kan zui Lal Isua, hrehawm pawh nei lo, ning lova an chawimawi chuan hring fate, Setana ^ng chh<ng a t^ng m>kte chatuan thihna ata chu min tlan chhuah \<l a tih av^ngin a h>l theih hlek loh t<r lei taksa thihna chuan a rawn tlan ta a. A hun laia thihna a zawng a thihna hlauhawm leh nunr^wn thl^k ber mai chu a rawn thlang ta tlat mai. Hmaih \helh neih a duh loh av^ngin he thihna ai a hrehawm pawh hi awm mahse a thlang thovang! Ber^m huangah 99 awmsa awm mahse; sualin a tihhlum mai at^n chuan a b^ng pakhat pawh a phal chuang lo anih kha. He khawv>l hian lal a nei a. Chu a lal chuan khawv>l hi a thuhnuai a dahin a duh ang taka nghetin a phuar a, a v>ng a. Engtia nasa pawhin v>ng se, hneh theih d^n t<r a hria a, sual sal a t^ngte chhuah tir min duh tu chuan a rawn su tlang tho tho. Chu tl^n chhuahna t<r chu tl^wmna hmangin a thihna t<r Kraws chu a rawn thlang a: Setana hneh tu t<r Kraws, Kalvari tl^ng a phun chu. Khawv>l hi v>n chikim a v>n tlat anih av^ngin a thihna KRAWS lo chu kawng dang a awm lo tih a hre sa r^n ani. He programme kalpui t<r hian Bethlehem, Aigupta, Nazareth, Judai, Galili, etc chu lunghahna nei miah lovin a hr<t chhuak ani. Setana hi erawh chu mite t^na in s>ngral ve thei hauh lo nihna neitu anih av^ngin, Lal Isua thlan Kalvari Tl^ng Kraws a thihna ah hi chuan lo dod^l t<rin thahrui a nei ve thei hauh lo. Chu chiah chu V^n in a hriat v^ng ani ang, he Kraws hi a rawn thlan tlat ni. Keini t^n CHANCHIN=HA, KALVARI tl^ng a puanchhuah a lo ni si a! 

7.   Ka ngaihtuah \hin- he Kalvari tl^ng hian h>ng te hi a zo: Kraws, lei leh van Lal, Tirhkoh Paula, Zirtirte leh khawv>l a zo.
(1). Lei leh V^n Lalber Isua Krista. Ani hi a khenbeh theih tak tak ang em? H>ng Bi-ble ch^ng te hian Pathian chu v^nah pawh a leng lo an ti si a? I Lal 8: 27- v^n leh v^n te v^nah pawh i leng lo nasa! II Chr 6: 18- v^n zau takah pawh i leng lo a ni a, he ka in sakah hian i va leng lo nasa lehzual ^wm! II Chr 2: 6- v^n zau tak pawha leng lo Pathian chu tuman in an saksak thei lovang.
      Khenbeh anih hma a an ngaihd^n chu khi khi ani. Mahse khenbeh anih hnu chuan Lal Isua, Pathian Fapa, Lei leh Van Lalber chu Kalvari Kraws ah a khenbeh theih teh meuh mai tih Bible bu pum ah hian kan hmu a, hmun 2/3 lek ami ka han ti lange: Thp 11:8- Sodom leh Aigupta an ti a, chutah bawk chuan an Lalpa chu khenbehin a awm kha. Gal 3:1- in hmuh ngeiah Isua Krista chu khenbehin chiang taka lantir a nih tehlul n>n.   
(2). Tirhkoh Paula leh midangte: Rom 6 :6- kan mihring hlui chu a hn>nah khenbehin a awm ve ta. Hei hi kan pianthar lohna nun kha ani ti ta ila, ngaihd^n a inchen lo mai thei. Piangthar nih tawh hnu ah pawh \henkhat sawi d^n chu chuti mai ai a ril deuh chu ani a tih theih tho ^wm e. Ka pawm thove. Mihring hlui thih hria a, d^r vua te, Biak In kawt a puandum a inkhuh tlat te pawh sawi t<r ka hre ve.
     Gal 6: 14- Kei erawh chuan.... kei pawh  khawv>l t^n khenbehin ka awm ani. Pianthar hnu ah Lal Isua zui theih lohna nun te chu paihthl^k a awmin, khawv>l mawina leh ropuina zawng zawng te chu Paula t^n chuan hn^wmhn> mai ani ta ani. Chuti tho chuan ringtu dangte t^n pawh rinna ah chuan khawv>l hi an t^n khenbehin a lo awm ta ani.
(3). Khawv>l: Gal 6:14- Kei erawh .... khawv>l hi ka t^n khenbehin a awm. A pianthar hnu ah Paulan khawv>l t^n chuan eng hlutna mah a nei tawh bik chuang lova, an in 'dam takin' ta ani a tihna mai ani e. Perhp^wng hian thlasik d^wnin a bawppui a\angin a in ei \an a, a ei z>l a, a taksa, a ^wm, a ngh^wng, a t^wpah a l< a dawlh daih an ti, d^wt ni maw? Kalvari thihna hian tih hmaih a nei lo, a huam vek tak meuh ani. Khawv>l tih hian mahni nawm chenna lam hawi, sum leh pai etc, natna leh thihna thlengin ka huam tir vek mai. Paulan, Khawv>l, amah leh Isua Krista te khenbeh an nih thu a sawi a.
Tin, a t> lamah pawh he kilhna perek hian hrik zawng zawng a hrik te ber a kilh bet thei a. A awmzia chu eng hrik pawh HIV/AIDS hrik tiamin a kilh bet thei a, a tidam thei tihna a ni! Lal Isua zuina d^l theitu te zawng zawng chu he Kalvari Krawsah hian kilhbehin an awm a, a d^l lo tu te erawhchu mahni t^n a nung tawh lovin, a thih ai a thi Isua Krista t^n an zal>n zui tawh d^wn ani.
    Amah chauh ni lovin lei leh van Lalber Isua Krista pawh a kilh bet thei a. Chumi awmzia chu khawv>l sualna zawng zawng leh tuarna zawng zawng te chu Kalvari tl^nga Lal Isua tuarna chuan a ngama, a hneha, a chhandam thei tihna ani.
     Ch<ng perekin a kilh beh theih zawng zawng te chu Kraws chuan a zo >m >m mai a. Chu zawng zawng piah ah chuan kan sawi lai chanchin neitu Kraws chu Kalvari tl^ngah hian phun theihin a awm a, an vai mai chuan a zo >m >m mai ani. Amaherawhchu misual tangrang a ngaih, thi t<r a an chung thu r>l fel tawhte chauh lo chu he tl^ngah hian khenbeh theih ani ve lo. Sinai tl^ng kha a thianghlim >m v^ngin mi thianghlimte chauh lo chu an l^wn thei lo kha ani a, a opposite chiah in he Kalvari tl^ng ah thung hi chuan misualte leh mi bawlhhlawhte chauh lo chu tumah an l^wn thei ve lova, an thleng thei ve ta lo anih chu!
(c). Paula sawid^n a\anga l^kin sawi tawh angin he Kalvari leh Kraws hian khawv>l pawh a zo ani! A hnuhnung berah chuan Perhp^wng an sawi ang deuh kh^n khawv>l chh<nga awm chung siin, a awmna khawv>l pawh chu a zo tho a nih chu! Chumi awmzia chu eng ang sualna nasa leh tam pawh nise, he Hmangaihna Kraws hian ngaihdam theih loh leh che lova siam theih loh a nei lo tihna a nih chu. A mak a sin, he Kalvari Tl^ng hi! Chu chu Pathian hmangaihna th<kril ber kehdarhna hmun at^na Lalpa Pathian thlan ani mauh mai.     
     Ka sawi fo mai a, ka sawi leh d^wn, sawi nawn a nuam sia. Khawv>l kilh bet thei khawpin a perek hi a chak a, chu khawv>l do zo khawp in kraws hi a chak a, chu kraws phun theihna khawp chuan he Kalvari tl^ng hi a zauva, a innghahna a nghet \ha ani.

No comments:

Post a Comment